فرش دستباف ایرانی کالایی است که آوازه زیبایی و کیفیت منحصر به فرد آن
عالم گیر است. استادی می گفت اگر هر ایرانی داشتن یک ماشین بنز برایش مایه فخر است
هر آلمانی داشتن یک فرش ایرانی برایش چنین حکمی را دارد
.
امّا چرا ما ایرانی ها کمتر به این کالای نفیس سنتی، میهنی و کاربردی
خودمان توجه می کنیم؟ در این نوشتار سعی می کنیم چند اشتباه بزرگ در عدم توجه به
فرش دستباف و خرید آن توسط هموطنانمان را مرور کنیم. با این حال متذکر می شویم که
فرش دستباف ایرانی در مقایسه با بافته های ماشینی هرگز رقیبی ندارد.
اشتباه اول: عمده ترین چیزی که ایرانیان را در استفاده از فرش دستباف
گمراه می کند قیمت این کالاست. عموماً دربین اقشار مختلف جامعه شایع است که فرش
دستباف کالایی گران قیمت است که فقط عده ای ثروتمند و دارای تمکن مالی از عهده
خرید آن بر می آیند و با همین تصورات کلاً دور فرش دستباف را یک خط قرمز می کشند و
سودای خرید آن را برای وقتی میگذارند که به قول معروف پول دارشدند!
امّا در حقیقت این تصور تمام واقعیت نیست. فرش دستباف در عین حال که از
تراز قیمتی بالاتری نسبت به سایر کفپوش های مصنوعی و ماشینی برخوردار است امّا با
این حال دارای تنوع قیمتی بسیار مناسبی است. از قیمت های پایینی همچون انواع گبه
های درشت باف و انواع بافته های سنتی عشایر و ایلات گرفته تا فرش های تمام ابریشمی
ریز بافت قم و تبریز و ... تنوع قیمتی زیادی وجود دارد که مطمئناً با آشنایی بیشتر
متناسب با نوع کاربرد و سطح قیمت هریک از آن ها طیف وسیع تری از هموطنان هنردوست
ما توان خرید فرش دستباف را خواهند داشت.
اشتباه دوم: جوامع امروزی با سرعت هرچه بیشتر رو به سوی صنعتی شدن و
تولید کالاهای مصنوعی و بشرساخته دارند که این مسئله بیش از هرچیز سلامتی جسمی
انسان ها را با چالشی گسترده در مواجهه با این حجم از مصنوعات بشری روبرو می سازد.
لذا در کشورهای توسعه یافته توجه به استفاده هرچه بیشتر از مواد طبیعی برای تضمین
سلامتی و حرکت به سمت جامعه سبز بسیار مهم است.
در کشور ما این مسئله شاید آنگونه که باید و شاید مورد توجه خانواده ها
نباشد. فرش از کالاهای بسیار کاربردی در خانواده ایرانی است به صورتی که خانه
ایرانی را بدون فرش نمی توان متصور شد. فرش دستباف که از مواد طبیعی (پشم، پنبه و ...) تهیه شده است می تواند
تا حد قابل توجهی خیال ما را در استفاده از یک کفپوش پرزدار که حافظ سلامت جسم
ماست راحت کند. در این صورت آن اختلاف قیمت ارزش آن را دارد که سلامتی خود را از
این نظر تضمین کنیم.
اشتباه سوم: محیط زندگی مطلوب و آرامش بخش همواره تأثیر بسزایی در
سلامت روانی و تمرکز بر روی امور روزمره و کاری ما خواهد داشت. لذا طراحی و چیدمان
این محیط از اهمیت بسزایی در القای این آرامش برخوردار خواهد بود. در مجموع کفپوش های صنعتی و ماشینیِ
عموماً بی هویت امروزی که به وفور نیز دیده می شود و غالباً از سلائق زودگذر و
فصلی جوامع طراحی می گردد و الزاماً نیز سنخیتی با فرهنگ و خواسته های زیبایی
شناسانه ما ندارد به نحو شایسته ای نمی تواند در طراحی یک فضای دلنشین و آرامش بخش
نقش چندان مثبت و موثری ایفا کند. از طرفی فرار انسان های مدرن و زندگی های ماشینی
از هجمه این فضاهای بی هویتِ جاری به محلی که برگرفته از فرهنگ و سنتی اصیل باشد
امری غیر قابل انکار است.
فرش دستباف ایرانی یکی از آن کالاهایی است که در فراهم آوردن این فضای
دلنشین و آرامش بخش قطعاً هیچ رقیبی ندارد. که خارج از مرزهای ایران این مسئله را
به درستی درک نموده اند و وقت آن رسیده است که مردم خوش ذوق ما نیز به فرش ایرانی
نگاهی مدرن داشته باشند.
اشتباه چهارم: داشتن یک ذهن اقتصادی در سطح یک خانوار همیشه ما را به
سمتی هدایت می کند که همواره درآمد را صرف اموری نماییم که به نسبت نیاز بیشترین
کاربرد و بهره را برای ما داشته باشد. از طرفی پس انداز و سرمایه گزاری نیز بخش
دیگری از فعالیت های یک ذهن اقتصادی در تخصیص درآمد یک خانواده می باشد. حال
کالایی کاربردی را در نظر بگیریم که در عین حال یک سرمایه نیز باشد. نمونه بارز
چنین کالایی طلاست. خانم ها برای زینت خود عموماً جواهرآلات مختلفی استفاده می
نمایند که در صورت نیاز با اندک اختلاف قیمتی حال چه بیشتر یا کمتر حداقل به اصل
سرمایه خود می رسند. یعنی کالایی که همیشه به پول نقد نزدیک است. البته طلا و
جواهر از کالاهای ضروری یک زندگی و یا یک خانواده محسوب نمی شود.
حال فرش (دستباف یا ماشینی) را در نظر بگیریم. یک نیاز ضروری هر
خانواده ایرانی است. پس اگر ما بتوانیم این نیاز ضروری را طوری تأمین نماییم که به
نحوی یک سرمایه گذاری هم محسوب شود یعنی ما با یک تیر دو هدف را نشانه رفته ایم.
در این شرایط اگر ما به بهایی کمتر فرشی ماشینی را تهیه کنیم در اصل سرمایه ای در
منزل نداریم و صرفاً نیاز کاربردی ما آن هم در سطح معمولی رفع می گردد؛ ولی اگر به
جای آن با همان هزینه یا بیشتر نمونه دستباف آن را داشته باشیم پس از مدتی اگر
نیاز به آن پول داشتیم و یا حتی اگر خواستیم تغییر دکوراسیون بدهیم ضرر زیادی
متوجه سرمایه ما نخواهد شد و با کمترین هزینه به خواسته خود می رسیم. پس اگر یک
تیر و دو هدف داریم فرش دستباف گزینه ای بی رقیب است.
اشتباه پنجم: کشورهای توسعه یافته امروزه با تمام پیشرفت علمی و
تکنولوژیکی که داشته اند امروزه با هزینه های کلان قصد دارند فرهنگ و تمدن خود را
با تمام مشکلاتش از زیر خروارها خاک بیرون آورند و آن را ارج نهند و به آن افتخار
کنند. حتی گاهی اوقات پا را فراتر نهاده و فرهنگ سایر اقوام و ملل را با هزینه های
هنگفت برای خود جعل می کنند. این در حالی است که ایران عزیز ما دارای فرهنگ و
تمدنی شهره عام و خاص است. و از نمونه های زنده، پویا و اصیل این فرهنگ که پس از
هزاران سال به نسل امروز رسیده فرش دستباف است که امروزه خود همچون درختی پربار در
جای جای جهان سایه افکنده؛ که متاسفانه آنگونه که باید و شاید در داخل کشور مورد
حمایت مصرف کنندگان داخلی قرار نمی گیرد و احتمال اینکه با این جریان دستخوش سلائق
بیگانگان گردد و از مسیر اصیل خود منحرف گردد بسیار است.
لذا ما می توانیم با خرید هرتخته فرش دستباف ایرانی در زنده نگه داشتن
این فرهنگ اصیل ایرانی نقش موثری داشته باشیم. تا بدین وسیله همچنان که این فرهنگ
زنده به ما رسیده است ریشه دار تر از قبل به آیندگان برسد و فرهنگ ایران و ایرانی
با صلابت تر از گذشته مایه مباهات و فخر ما باشد